دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، مشهد، ایران
چکیده
همزمان با اوج‌گیری جریانهای مدعی مهدویت در ایران دوره تیموری، حرکتهای مشابهی از اواخر سده نهم هجری در هند آغاز شد. هدف رهبران آنها که به اهل‌سنت نزدیکتر بودند، جریانسازی اجتماعی حول محور ادعاهای مهدویت خود بود. جریان مهدویه بر مبنای ادعای مهدویت«سیدمحمد جونپوری» شکل گرفت و با وجود تأکید او بر برخورد مسالمتجویانه با مخالفان، برخی جانشینان او به ترور آنان و جنگ با پادشاهی بابریان و بعضی دیگر از حکومتهای محلی هند پرداختند. این پژوهش با استفاده از دادههای کتابخانهای سعی خواهد کرد با توجه به فقدان پژوهشهای تحلیلی پیرامون مهدویه، پس از مرور تاریخچه آن، عوامل و راهکارهای مؤثر بر روند شکلگیری و دوام این جریان مدعی مهدویت را بررسی نماید. بررسی عوامل مورد اشاره نشان میدهد که رهبران مهدویه عمدتاً برداشتهای شخصی خودشان از تصوف (طریقت چشتیه) را به جای اصول این طریقت تبلیغ میکردند. به علاوه شاید برای اولین بار در تاریخ هند، رهبران جریان مهدویه برای پیشبرد اهداف خود، گروه‌های مسلح تشکیل دادند و به حذف فیزیکی و جنگ با مخالفان برخاستند. این رهبران همزمان، با نهی جدی پیروان خود از علمآموزی و ارتباط با غیرمهدویان، کوشیدند آنها را به پذیرش نسخه تحریف شدهای از شریعت وادار کنند. این عوامل و راهکارها در مجموع به شکلگیری و تداوم جریان مهدویه کمک کردند.
