پژوهش‌گر پژوهشگاه قرآن و حدیث (مؤسسه دارالحدیث) نویسنده مسئول
چکیده
ابن‌قبه رازی متکلمی از جریان معتزلیان شیعه شده است که در دوران غیبت صغرا در حوزه تبیین اندیشه‌های امامیه و دفاع از آموزه‌های اعتقادی تشیع فعالیت‌های بسیاری کرده است. این نوشتار، بر آن است به این پرسش پاسخ دهد که ابن‌قبه رازی در بحث غیبت، در رویارویی با مخالفان چه طرحی داشت و این‌که آیا تئوری او در دوره‌های بعدی کلام امامیه در بغداد مورد پذیرش قرار گرفت؟ همچنین به این بحث اشاره خواهد شد که آیا ابن‌قبه مصداق مناسبی برای نظریه خط اعتدالی که مدرسی طباطبایی معرفی می‌کند و نافی صفات فوق بشری ائمه: و از جمله غیبت و نامیرایی امام هست یا خیر؟ فرضیه مورد بحث این است که ابن‌قبه در در بحث غیبت طرحی تبیینی _ دفاعی مطرح کرده که اساس آن را می‌توان در دوره‌های بعدی کلام امامیه _ یعنی زمانه شیخ مفید، سیدمرتضی و شیخ طوسی _ رصد کرد. با بررسی آثار بر جای مانده به این نتیجه رسیدیم که ابن‌قبه از نظریه غیبت در غالب طرحی جدید به بحث پرداخته و وزانت این طرح به گونه‌ای بوده که تأثیر آن بر متکلمان بعدی را آشکارا می‌توان یافت. این بحث، نظریه مدرسی را با ابهام روبه‌رو می‌کند.
