جریانهای انحرافی _ که از همان آغاز اسلام بروز یافته بودند _ در دوران امام هادی و امام عسکری8 نیز حضوری گسترده و تأثیرگذار داشتند. جریانهایی نظیر غالیان، واقفیه، متصوفه، اشاعره، معتزله، جبریه، مفوضه از این دستهاند. با سیر در اسناد تاریخی، روایی و رجالی میتوان چگونگی برخورد این دو امام بزرگوار را با این جریانها مورد پژوهش قرار داد؛ از جمله گفتوگو و مناظره با سران این جریانها، تربیت شاگردان متخصص، نامهنگاری با شیعیان، رد شبهات مخالفان و تبیین اندیشۀ صحیح، تقویت عناصر مهم شیعه در برابر مخالفان، تعلیم زیارت امامان، تقویت نهاد وکالت و اعلام بیزاری از جریانهای انحرافی را میتوان برشمرد. در این نوشتار، ضمن بیان جریانهای انحرافی این دوره، به نحوۀ رفتار و برخورد این دو امام با آنها و دفع و رفع آسیبشان از جامعۀ شیعه اشاره میشود.