استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم
چکیده
از جمله پدیده‌های مؤثر در تحوّل محتوایی روایات مهدویت در دوران نقل نوشتاری _ بر خلاف دوران نقل گفتاری _ پدیدۀ «تصحیف و تحریف» است. برخی آن را مادامی که محتوای اصلی و مضمون روایت را دگرگون نسازد، روا می‌دانند و برخی به سبب این‌که برای آن به‌ویژه در دوران نقل نوشتاری، هیچ وجهی قائل نیستند، آن را ممنوع دانسته از آسیب‌های جدّی روایات به شمار می‌آورند. این پژوهش با تحلیلی گذرا بر برخی روایات در دست، اهتمام به بررسی‌های عمیق در روایات مهدویت را برجسته می‌کند و در نگاه پژوهشگران این عرصه قرار می‌دهد. ره‌آورد این بررسی آن است که تصحیف و تحریف از هر نوع و هر مقدار که باشد _ از آن‌جایی که سخنی از غیر معصوم است که عارض بر فرمایش معصوم می‌شود _ ناپذیرفتنی است و شناسایی آن را امری بایسته است. نقل بدون قید و شرط روایات، بدون توجه به تغییرات تصحیفی و تحریفی که داشته‌‌اند، همواره به زیان این معارف سترگ بوده و سبب آشفتگی ذهن مخاطبان شده است. از این‌رو بررسی ژرف و پی‌گیری مسیر روایت تا زمان صدور، از جمله بررسی روایات و تعیین میزان احتمالی تصحیف و تحریف، در تعیین اعتبار و میزان انتساب روایت به معصوم7 نقشی برجسته دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد دو پدیدۀ تصحیف و تحریف در مضمون برخی روایات مهدوی تأثیری فراوان دارند که برجسته‌کردن آنها می‌تواند در به‌کارگیری مواضع درست علمی در برابر این‌گونه روایات کمکی شایان نماید.
