استادیار و عضو هیئت علمی و مدیر آموزش مجتمع آموزش عالی اسفراین
چکیده
مهدویت، از جمله موضوعات مهم قرآنی، روایی، کلامی و سیاسی است که از ارکان پویای تاریخ اسلام به شمار می‌رود. اندیشه مهدویت و موعودگرایی، در محیط‌های گوناگون فرهنگی و اعتقادی، نقشی مهم ایفا کرده و در جنبش‌های اصلاح‌طلبانه حوزه‌های علمی و فلسفی، عاملی بنیادی به شمار رفته است. شمال آفریقا و مغرب‌الاقصی با ویژگی‌های خاص خود، حوزه‌هایی هستند که اندیشه مهدویت در آن‌جا رشدی درخور توجه داشته است. از این‌رو مدعیان مهدویت بسیاری نیز در آن‌جا سر برآورده‌اند. یکی از جریان‌های مدعی مهدویت در مغرب اسلامی را ابن‌تومرت ایجاد کرد. وی موفق به ایجاد دولتی به نام موحدون نیز شد. مبانی و اصول اندیشه مهدویت ابن‌تومرت از جمله مهم‌ترین مسائلی است که در این نوشتار تلاش است به آن پرداخته شود. همچنین شناخت و تحلیل ریشه‌ها و زمینه‌های اندیشه مهدویت در مغرب دور، مسئله‌ای مهم به شمار می‌آید که در نوشته‌های مربوط به مهدویت مغرب، کمتر به آن اشاره شده است. بر این اساس، مبانی مهدویت ابن‌تومرت و ارزیابی ریشه‌های مهدویت از زوایای مختلف در مغرب اسلامی، می‌تواند در تاریخ فکر و جریان مهدویت مغرب، عرصه‌هایی جدید بگشاید.
